Motoryka mała i duża

Pojęciem tym określa się sprawność ruchową. Istnieje kilka rodzajów motoryki.

Motoryka duża – sprawność ruchowa całego ciała;
Motoryka mała – sprawność ruchowa rąk w zakresie szybkości ruchów, ich precyzji; czynności manualne niezbędne podczas samoobsługi, rysowania, pisania;
Motoryka narządów mowy – sprawność ruchowa narządów mowy, która decyduje o poprawności wymowy.

Ruch jest naturalną potrzebą każdego dziecka w wieku przedszkolnym. Stanowi on istotny czynnik w jego rozwoju fizycznym. Dziecko w tym wieku nie może długo skoncentrować się na jednej czynności, co powoduje konieczność częstych zmian zabaw ruchowych i ćwiczeń gimnastycznych.

Prezentowane w artykule ćwiczenia z zakresu motoryki małej i dużej mają na celu doskonalenie poszczególnych czynności ruchowych u dzieci, nabywanie przez nich zręczności, wyrabianie szybkości, zwinności i wytrzymałości.

Bardzo istotne są zabawy w parach, co pozwala na rozwijanie inwencji twórczej u dzieci, daje możliwość samo wyrażenia najpierw siebie, potem sprawdzenia własnych możliwości i porównania ich z możliwościami innych dzieci.

Ważne jest, aby po intensywnych ćwiczeniach gimnastycznych i ruchowych znalazło się miejsce na rozluźnienie mięśni, relaksację organizmu, uspokojenie i wyciszenie nagromadzonych emocji.

Należy zaznaczyć, że zaburzenia motoryki małej i dużej często występują u dzieci dyslektycznych często w połączeniu z zaburzeniami innych funkcji.

Wskazać należy, że głośne czytanie odbywa się dzięki ruchom gałek ocznych oraz uruchomieniu organów mowy. Zaburzenia w rozwoju motorycznym przejawiają się mniejszą precyzją ruchów i wolniejszym ich tempem. Chodzi tu zarówno o motorykę dużą, tj. zaburzenia koordynacji dużych grup mięśniowych, jak również o zaburzenia motoryki małej, tj. rozwoju manualnego. Tak więc zaburzony rozwój funkcji analizatora kinestetyczno-ruchowego w znacznym stopniu wpływa na obniżenie sprawności manualnej.

Dzieci o obniżonej sprawności manualnej napotykają szczególne trudności podczas przepisywania tekstu lub pisania ze słuchu. Z uwagi na wolne tempo pracy, nie nadążają za innymi dziećmi, co może często powodować u nich zaburzenia o charakterze emocjonalno-motywacyjnym (poczucie niższej wartości, brak chęci do nauki z powodu braku sukcesów, drażliwość), stanowiące podstawę do powstawania różnych trudności wychowawczych. Motoryka duża odnosi się do zręczności ruchowej całego ciała.

Dlatego tak istotne są wszelkiego rodzaju ćwiczenia motoryki dużej i małej.

Przykłady ćwiczeń motoryki dużej:

ćwiczenia wyprostne, mające na celu zachowanie i utrzymanie prawidłowej postawy ciała;
różne rodzaje zabaw rzutnych (piłka, ping- pong, badminton);
różne rodzaje zabaw skocznych (gra ze skakanką, gra “w klasy”);
ćwiczenia na równoważni o wysokości zapewniającej pełne poczucie bezpieczeństwa;
zabawy rytmiczne polegające na wyrażaniu ruchem muzyki, zachęcanie do swobodnej ekspresji ruchowej;
udział w różnego rodzaju zawodach z partnerami o zbliżonych możliwościach ruchowych, z rozwijaniem właściwej motywacji i zapobieganiem negatywnym ocenom rówieśników;
chodzenie po kładce bez pomocy (na płaskiej przestrzeni położyć deskę-kładkę);
machanie kijem lub drewnianym kołkiem w celu trafienia nieruchomego przyrządu wiszącego na wysokości ramion;
chodzenie na obu rękach z trzymanymi w górze nogami dziecka;
przeciąganie liny trzymanej przez drugą osobę przy użyciu niewielkiej siły;
wykonywanie skoków, chodzenie nogami po wymyślonej drabinie;
przeskakiwanie przez powoli kołyszącą się linę, chodzenie z podwiniętymi palcami stóp;
ćwiczenia tułowia, skłony i skręty w różnych kierunkach, przód, tył, w prawo, w lewo;
przejście po kładce z różnymi przedmiotami w ręku;
zabawy i ćwiczenia kształtujące orientację w schemacie ciała( Pokaż proszę, gdzie masz oczy, gdzie masz uszy a gdzie nos. Gdzie masz ręce, gdzie masz nogi, gdzie na głowie rośnie włos- mówimy coraz szybciej, dziecko wskazuje odpowiednio oczy, uszy…)
zwijanie palcami stóp (apaszek, kocyków);
zabawy na czworaka z pokonywaniem przeszkód;
zabawy z piłką- toczenie piłki po podłodze przez dwoje dzieci, strzelanie do bramki, podrzuty piłki do góry, chwyt rękami w leżeniu na podłodze, dmuchanie w parach na piłkę;

Przykłady ćwiczeń motoryki małej:

swobodne bazgranie na dużych arkuszach papieru, flamastrami, kredkami świecowymi, pastelami
nawlekanie koralików, przewlekanie sznurków, tasiemek, sznurowadeł przez różne rzeczy i otwory
wieszanie ubranek dla lalek na sznurku i przyczepianie ich klamerkami do bielizny
zamalowywanie dużych powierzchni farbami grubym pędzlem dziecko stoi (nie siedzi) przy stoliku odpowiedniej do jego wzrostu wysokości
zamalowywanie obrazków w książeczkach do malowania
kalkowanie obrazków
obrysowywanie szablonów
wciskanie w tablicę korkową pinezek- wyjmowanie ich
zbieranie drobnych elementów (pieniążki, ziarenka, guziczki- dwoma palcami kciukiem i wskazującym, zbieranie wyżej wymienionych przedmiotów pęsetą
cięcie po narysowanych liniach – prostych frędzelki, – falistych serwetki
wycinanie najpierw prostych, potem nieco bardziej skomplikowanych kształtów z papieru kolorowego
ugniatanie papierowych kul i rzucanie nimi do celu
wykonywanie drobnych ruchów palcami: spacerowanie palcami po stole, zabawa „idzie kominiarz po drabinie”, naśladowanie gry na pianinie, odtwarzanie rytmu padającego deszczu
modelowanie z plasteliny, modeliny, masy papierowej najpierw kuleczek, wałeczków; później form bardziej złożonych – zwierząt, postaci ludzkich, liter
stemplowanie i kolorowanie
wydzieranie z kolorowego papieru i naklejanie wydzieranki na papier
rysowanie w liniach wzorów litero podobnych i szlaczków
strząsanie wody z palców
zgniatanie kartki papieru jedną ręką w małą kulkę
zabawy pacynką
przyszywanie guzików
szycie prostymi ściegami
krążenia palcami, np. jednego palca wokół drugiego nieruchomego, wokół siebie obu palców
ćwiczenia dłoni- wymachy, krążenia, uderzenia, pocierania, otwierania, zamykania
ściskanie piłeczek
zwijanie palcami chusteczek, apaszek
rysowanie patykiem po ziemi
faliste ruchy ramion – zabawa w przylot i odlot bocianów
przy wolnym chodzie ruchy rąk jak podczas pływania żabką – zabawa w naukę pływania
zabawa w pociągi – ruch rąk naśladuje obroty kół
zabawa w pranie, rozwieszanie bielizny i prasowanie
zabawa w gotowanie obiadu – naśladowanie wałkowania ciasta, mieszania gęstej zupy, kręcenia kranem, ubijania piany
rysowanie szlaczków Dennisona
gry w pchełki, bierki, kręgle, bilard stołowy
rzucanie woreczków lub piłeczek – kto dalej
toczenie piłki do dołka
przerzucanie piłki średniej wielkości z ręki prawej do lewej i podrzucanie jej raz prawą, raz lewą ręką
podbijanie balonika wyłącznie palcami prawej i lewej ręki
wypuszczanie piłeczki tenisowej z ręki w dół i próby chwytania jej w locie, samymi palcami – zanim odbije się od podłogi
“rysowanie” palcami w powietrzu określonego przedmiotu
układanie z elementów geometrycznych postaci ludzkich, zwierząt, domków itp.
układanie z patyczków, np. płotów