Trudne słowo – Lateralizacja
Każdy z nas wie czym jest praworęczność lub leworęczność. Wszyscy rodzice obserwując rozwój swojego dziecka zwracają uwagę na to, którą ręką chwyta, rysuje, wykonuje różne czynności wymagające zaangażowania jednej z rąk, wreszcie którą pisze. Jednak nie każdy łączy te obserwacje z naukowym określeniem lateralizacja. Czym więc ona jest?
Niczym innym jak dominacją stronną.Proces jej ustalania rozpoczyna się już w życiu płodowym. Następnie kształtuje się podczas pierwszych czterech lat i powinien zakończyć się pod koniec czwartego roku życia. Warto zaznaczyć, że proces ustalania dominacji jednej ze stron nie oznacza jedynie preferencji jednej z rąk lecz obejmuje także wybór dominującego oka, ucha oraz nogi. Jednak to właśnie wybór dominującej ręki wydaje się być najistotniejszy dla funkcjonowania dziecka w szkole, ponieważ wiąże się on z nauką pisania. Jeśli dziecko powyżej 4 roku życia nie dokona wyboru jednej z rąk, jest to sygnał aby rozpocząć ćwiczenia zapobiegające trudnościom w nauce czytania i pisania oraz posługiwaniu się językiem.
Wyróżniamy cztery wzorce lateralizacji:
– lateralizację prawostronną (dominacja prawej strony ciała)
– lateralizację lewostronną (dominacja lewej strony ciała)
– lateralizację skrzyżowaną ( w przypadku, gdy zadania wykonywane są naprzemiennie np.
lewą ręką raz prawą)
– lateralizację nieustaloną.
W literaturze znajdujemy zestawy ćwiczeń do badania wzorca lateralizacji.
W celu sprawdzenia ręki możemy poprosić dziecko o:
– wrzucanie koralików (fasolek, małych klocków itp.) do wąskiej butelki;
-nawlekanie koralików na sznurek;
-wkładanie sznurka w otwory w deseczce;
– przecinanie plastikowym nożykiem plastelinowego wałeczka;
– odkręcanie słoiczków;
– przenoszenie na łyżce wody ( kaszy) z pojemnika do pojemnika.
Przewagę oka badamy prosząc dziecko o:
– spoglądanie w lunetę ( małe dzieci uwielbiają na przykład zabawę w piratów, za lunetę może wtedy służyć zwinięta kartka papieru);
– patrzenie przez dziurkę wycięta w kartce;
– oglądanie kalejdoskopu;
– patrzenie przez wizjer w drzwiach;
– zaglądanie do butelki;
– zrobienie zdjęcia aparatem fotograficznym.
Dominację nogi sprawdzamy prosząc dziecko aby:
– kopnęło piłkę ( należy jednak uważać, aby dziecko nie musiało dochodzić do lub kopać turlającej się piłki – w tych bowiem przypadkach wykona ruch nie dominującą nogą, ale tą którą będzie miało bliżej zabawki; piłka powinna leżeć przed dzieckiem nieruchomo;
– stanęło na jednej nodze;
-skakało na jednej nodze;
– weszło i zeszło po schodach.
Sprawdzając ucho, kładziemy na stoliku przed dzieckiem przedmiot wydający dźwięk (małe
radio, zegarek, grającą zabawkę, muszlę itp.) a następnie prosimy, aby- bez używania rąk-
posłuchało wydobywającego się odgłosu.
Aby powyższe próby dawały wiarygodne efekty można przeprowadzać je dopiero na trzylatku ze względu na poziom rozwoju i rozumienia podawanych poleceń.
Należy pamiętać, że za funkcjonalną dominację jednej ze stron ciała odpowiada przeciwległa półkula mózgowa ( np. dominacji prawej strony ciała odpowiada dominacja lewej półkuli mózgowej).
Ciekawostka:
W dawnych czasach osoby leworęczne nazywano mańkutami. Było to jednak określenie uważane za obraźliwe. Leworęczni obchodzą także swoje święto – od 1992 roku 13 sierpnia uważany jest za Międzynarodowy Dzień Osób Leworęcznych.