Trudne słowo – Lateralizacja

Trudne słowo – Lateralizacja

Każdy z nas wie czym jest praworęczność lub leworęczność. Wszyscy rodzice obserwując rozwój swojego dziecka zwracają uwagę na to, którą ręką chwyta, rysuje, wykonuje różne czynności wymagające zaangażowania jednej z rąk, wreszcie którą pisze. Jednak nie każdy łączy te obserwacje z naukowym określeniem lateralizacja. Czym więc ona jest?

Niczym innym jak dominacją stronną.Proces jej ustalania rozpoczyna się już w życiu płodowym. Następnie kształtuje się podczas pierwszych czterech lat i powinien zakończyć się pod koniec czwartego roku życia. Warto zaznaczyć, że proces ustalania dominacji jednej ze stron nie oznacza jedynie preferencji jednej z rąk lecz obejmuje także wybór dominującego oka, ucha oraz nogi. Jednak to właśnie wybór dominującej ręki wydaje się być najistotniejszy dla funkcjonowania dziecka w szkole, ponieważ wiąże się on z nauką pisania. Jeśli dziecko powyżej 4 roku życia nie dokona wyboru jednej z rąk, jest to sygnał aby rozpocząć ćwiczenia zapobiegające trudnościom w nauce czytania i pisania oraz posługiwaniu się językiem.

Wyróżniamy cztery wzorce lateralizacji:

– lateralizację prawostronną (dominacja prawej strony ciała)

– lateralizację lewostronną (dominacja lewej strony ciała)

– lateralizację skrzyżowaną ( w przypadku, gdy zadania wykonywane są naprzemiennie np.
lewą ręką raz prawą)

– lateralizację nieustaloną.

W literaturze znajdujemy zestawy ćwiczeń do badania wzorca lateralizacji.

W celu sprawdzenia ręki możemy poprosić dziecko o:

– wrzucanie koralików (fasolek, małych klocków itp.) do wąskiej butelki;

-nawlekanie koralików na sznurek;

-wkładanie sznurka w otwory w deseczce;

– przecinanie plastikowym nożykiem plastelinowego wałeczka;

– odkręcanie słoiczków;

– przenoszenie na łyżce wody ( kaszy) z pojemnika do pojemnika.

Przewagę oka badamy prosząc dziecko o:

– spoglądanie w lunetę ( małe dzieci uwielbiają na przykład zabawę w piratów, za lunetę może wtedy służyć zwinięta kartka papieru);

– patrzenie przez dziurkę wycięta w kartce;

– oglądanie kalejdoskopu;

– patrzenie przez wizjer w drzwiach;

– zaglądanie do butelki;

– zrobienie zdjęcia aparatem fotograficznym.

Dominację nogi sprawdzamy prosząc dziecko aby:

– kopnęło piłkę ( należy jednak uważać, aby dziecko nie musiało dochodzić do lub kopać turlającej się piłki – w tych bowiem przypadkach wykona ruch nie dominującą nogą, ale tą którą będzie miało bliżej zabawki; piłka powinna leżeć przed dzieckiem nieruchomo;

– stanęło na jednej nodze;

-skakało na jednej nodze;

– weszło i zeszło po schodach.

Sprawdzając ucho, kładziemy na stoliku przed dzieckiem przedmiot wydający dźwięk (małe
radio, zegarek, grającą zabawkę, muszlę itp.) a następnie prosimy, aby- bez używania rąk-
posłuchało wydobywającego się odgłosu.

Aby powyższe próby dawały wiarygodne efekty można przeprowadzać je dopiero na trzylatku ze względu na poziom rozwoju i rozumienia podawanych poleceń.

Należy pamiętać, że za funkcjonalną dominację jednej ze stron ciała odpowiada przeciwległa półkula mózgowa ( np. dominacji prawej strony ciała odpowiada dominacja lewej półkuli mózgowej).

Ciekawostka:

W dawnych czasach osoby leworęczne nazywano mańkutami. Było to jednak określenie uważane za obraźliwe. Leworęczni obchodzą także swoje święto – od 1992 roku 13 sierpnia uważany jest za Międzynarodowy Dzień Osób Leworęcznych.