Wychowanie plastyczne w służbie wychowania przez sztukę

WYCHOWANIE PLASTYCZNE W SŁUŻBIE WYCHOWANIA PRZEZ SZTUKĘ

Jak idee Pestalozziego wpłynęły na sformowanie pierwszej koncepcji nauki rysunku, a idee Ruskina i Morrisa oddziałały na kształt drugiej, tak poglądy Herberta Reada wydają się być źródłem koncepcji trzeciej. Jego książka Education trough Art wydana w 1943 r. nabrała szerszego rozgłosu w kilka lat po drugiej wojnie światowej.

Herbert Read (1893 — 1968) angielski historyk i teoretyk sztuki, pisarz, krytyk literacki i poeta.

Read dał w niej wyraz opiniom, że sztuka odwołując się głównie do uczuć, intuicji i wyobraźni pozwala ludziom głębiej poznać świat, innych ludzi i siebie samych. Przez wiele wieków wychowanie kształciło najczęściej intelekt, zaniedbując sferę emocjonalną. Obecnie w dobie nieustannej rewolucji naukowo-technicznej, powszechnie panujących ideałów konsumpcyjnych i skomercjonalizowanej kultury masowej, kryzys uczuć wystąpił ze szczególną siłą. To negatywne zjawisko może w pewnym stopniu zneutralizować wychowanie przez sztukę. Poglądy Reada znalazły na Zachodzie głębokie uznanie, które wyraziło się w utworzeniu Międzynarodowego Towarzystwa Wychowania przez Sztukę—INSEA działającego pod patronatem UNESCO.

Polska myśl pedagogiczna a koncepcja wychowania przez sztukę. Polska koncepcja wychowania przez sztukę jest częścią szerokiego programu wychowawczego. Uważa on, że wychowanie, zwłaszcza w warunkach cywilizacji współczesnej, powinno się opierać na aktywnej działalności uczniów w różnych dziedzinach życia, jak — nauka, technika, sztuka i społeczeństwo. Uczestnicząc aktywnie w każdej z tych dziedzin uczeń kształci umysł, uczucia, wyobraźnię i wolę, kształci całą swoją osobowość. Wychowywany jest więc, zgodnie z współczesną wiedzą psychologiczną, która człowieka traktuje jako niepodzielną całość.

Polską koncepcję wychowania przez sztukę charakteryzuje zbieżność i równorzędność celów wychowania zarówno z punktu widzenia potrzeb społeczeństwa, jak i potrzeb jednostki.

Szeroki program udostępnienia oświaty, nauki i sztuki realizowany w naszym kraju, a oparty o gwarancje konstytucyjne, nie jest w swym założeniu tylko manifestacją równych praw dla wszystkich obywateli. Wyraża przekonanie, że nauka i sztuka są największymi wartościami stworzonymi przez człowieka, ale są również instrumentami przekształcania człowieka i jego postaw. One ukazują perspektywy życia pełnego, czyli życia zaangażowanego w to, co jest naszym działaniem — w pracę zawodową, w pracę społeczną, w twórczość kulturalną.

Taka właśnie postawa pomaga jednostce przezwyciężać niepowodzenia i trudności, zagrzewa ją do dalszych wysiłków i w rezultacie pozwala osiągać prawdziwe satysfakcje i zadowolenie. Taka postawa integruje osobowość człowieka, zespala jego poglądy, uczucia i działania. Równocześnie integruje człowieka ze społeczeństwem, gdyż potrzeby i dążenia jednostki zaangażowanej w pracę zawodową są zarazem potrzebami samego społeczeństwa.

Dawniej filozofię i moralność człowieka kształtowała religia. Obecnie rolę tę przejęła sztuka i częściowo nauka. W literaturze, w powieści, w sztuce teatralnej, w filmie szukamy analogii z naszym życiem i naszymi problemami, szukamy aprobaty naszych postaw, pomocy w rozwiązywaniu konfliktów i odpowiedzi na dręczące nas pytania. Ale sztuka współczesna jest trudna, rzadko daje gotowe odpowiedzi, częściej mnoży znaki zapytania i zmusza nas do wysiłku i ryzyka własnych rozstrzygnięć.

Wychowanie przez sztukę jest więc obecnie nie tylko wychowaniem estetycznym, lecz również wychowaniem moralnym i wychowaniem umysłowym. Rola, jaką ma spełnić, znacznie przerasta zakres zadań wychowania estetycznego, kształtuje światopogląd, rozwija umysł, uczucia i wolę, kształtuje całą osobowość człowieka.

Wychowanie przez sztukę przywiązuje wielką wagę do rozwoju wyobraźni i inwencji, cech charakterystycznych dla postawy aktywnej i poszukującej. Wymaga jej współczesna praca, mniej mechaniczna niż dawniej i kierunek rozwoju cywilizacji współczesnej. Postęp naukowo-techniczny prowadzi do zaniku jednych zawodów i narodzin zupełnie nowych. Wobec konieczności zmiany kwalifikacji, rozwinięta w młodości inicjatywa może okazać znaczną przydatność.