Żonglowanie- metoda wspierania rozwoju

Półkule mózgowe

Nasz mózg składa się z dwóch półkul mózgowych – lewej i prawej. Obie półkule połączone są istotą białą w strukturze ciała modzelowatego (spoidła wielkiego mózgu). Działa ono jak “autostrada” pomiędzy obiema półkulami, umożliwiając zintegrowane myślenie poprzez połączenia informacji z obu półkul. Zawiadują one przeciwnymi stronami ciała, czyli np. wszystkie ruchowo-czuciowe funkcje po lewej stronie ciała są odbierane, analizowane i kontrolowane przez prawą półkule (por. Hannaford, 1998). Oprócz tego przetwarzają one informacje z ciała w specyficzny dla nich sposób. Najogólniej rzecz biorąc, półkula logiczna (zazwyczaj lewa) zajmuje się szczegółami, częściami (np. części składowe języka, litery, zdania), przetwarzaniem języka i wzorów linearnych. Przeciwna (zazwyczaj prawa półkula), zajmuje się rozumieniem języka, obrazami, rytmem, emocją i intuicją (por. Kolb, 1984).

Aby we wszystkim, co robimy, być maksymalnie wydajnym i efektywnym, ważna jest umiejętność skutecznego i szybkiego przetwarzania informacji z obu półkul. Jest to możliwe tylko wtedy, kiedy obie półkule są aktywowane, używane. Gdy neurony są aktywowane wielokrotnie, ich aksony pokrywają się otoczką mielinową. Im grubsze osłonki mielinowe, tym szybsza jest transmisja i przetwarzanie informacji pomiędzy obiema półkulami mózgu. Gdy uczymy się czegoś nowego, jest to trudny i powolny proces, ponieważ w naszym mózgu nie ma ustalonych połączeń odnoszących się do nowych umiejętności – to jak powolne budowanie drogi na nieznanym terenie. Im więcej ćwiczeń danej umiejętności, tym grubsze stają się osłonki mielinowe i tym bardziej staje się dana czynność łatwiejsza i szybciej przetwarzana w mózgu (por. Hannaford, 1998).

Ważność ruchu w procesie uczenia się potwierdzają badania dzieci w Kanadzie. Uczniowie, którzy każdego dnia spędzali dodatkową godzinę na lekcjach gimnastyki, mieli lepsze oceny z egzaminów niż pozostałe dzieci. Ciekawe odkrycia przynoszą nam także inne badania – czynności fizyczne, wymagające aktywności mięśni, a szczególnie ruchy skoordynowane (takim jest m.in. żonglowanie) stymulują wytwarzanie neurotrofin – to naturalne substancje, które stymulują wzrost komórek nerwowych i wzrost liczby połączeń neuronalnych w mózgu (por. Olsen, 1994, Brink, 1995).

Półkule mózgowe a żonglowanie

Co wspólnego z tymi informacjami ma sztuka żonglowania? Żonglowanie to ruchy naprzemienne rąk, które równomiernie uaktywniają obie półkule. Ćwiczenia te w jednakowym stopniu angażują obie strony ciała. Kiedy mózg jest aktywowany w równomierny sposób, w pełni rozwija się spoidło wielkie mózgu, które dyryguje procesami pomiędzy obu półkulami. Spoidło wielkie mózgu może przekazywać ponad 4 biliony wiadomości na sekundę poprzez setki milionów włókien nerwowych. Niektóre umiejętności, które posiadamy, nie są jedynie funkcjami jednej półkuli. Twórczość na przykład wymaga od półkuli lewej szczegółów, techniki, struktury i planowania, a od półkuli prawej płynności, emocji, intuicji i kreatywności.

Podobnie z opanowaniem języka – potrzebujemy zarazem słów, struktury zdań, składni, jak i rozumienia znaczenia języka, rytmu, dialektu. Tylko dobra integracja półkul mózgowych daje nam oczekiwany rezultat, którym jest efektywne funkcjonowanie naszego umysłu.

Kinezjologia edukacyjna

Na pozytywny wpływ czynności ruchowych wskazuje również kinezjologia edukacyjna, stosunkowo nowa nauka, która zajmuje się ruchem i jego wpływem na uczenie się – jest to metoda stymulowania rozwoju umysłowego. Opiera się ona na założeniu, że ruch jest nieodłączną częścią uczenia się i myślenia.

Kinezjologia edukacyjna bazuje na zestawach ćwiczeń, takich jak ćwiczenia na przekroczenie linii środka, energetyzujące, rozciągające, relaksujące (Bucka). Na potrzeby niniejszego tekstu w polu naszego zainteresowania będą ćwiczenia na przekraczanie linii środka oraz ruchy naprzemienne (angażujące jednocześnie lewą i prawą stronę ciała). Podobnie jak żonglowanie, ćwiczenia te aktywizują i stymulują odpowiednie obszary mózgu i powodują zwiększenie ilości połączeń nerwowych między prawą i lewą półkulą mózgową, co powoduje poprawę jakości pracy umysłowej (Laszkowska).

Żonglowanie jest również bardzo dobrym ćwiczeniem na przekraczanie linii środkowej ciała. Linia ta, dzieląca ciało na pół od góry, jest odniesieniem dla naszych umiejętności bilateralnych. Pole środkowe (zdefiniowane po raz pierwszy przed dr. Dennisona) jest obszarem, w którym nakładają się na siebie lewe i prawe pole wzrokowe, wymagające udziału pary oczu i poruszających nimi mięśni. Ćwiczenia na przekraczanie linii środkowej ciała integrują nasze obuoczne widzenie, obu-uszne słyszenie oraz prawą i lewą stronę mózgu (Dennison, 2003).